Natrium - kalium - zout

‍

Nu de Engelse versie van mijn boek onderweg is, is er veel contact met mijn andere thuisland: Zuid-Afrika. Eten is natuurlijk een onderwerp dat telkens opduikt als ik een gesprek heb met de "overkant". Op dit moment is een fysieke reis naar die kant van de wereld helaas niet mogelijk vanwege corona. Maar als je een fan bent van heerlijk eten en degelijke porties, moet je Mzantsi zeker op je bucketlist zetten. Jongen, ze kunnen koken! Maar ik moet toegeven, vaak met veel zout. Misschien is dat juist de reden waarom het zo smaakvol is. Wat me een beetje zorgen baart is het steeds groter wordende aantal mensen met gezondheidsproblemen daar, waaronder hoge bloeddruk, wat eigenlijk een verschijnsel is dat we op wereldschaal zien.

Zout is hier en daar een van de boosdoeners. En het is best een lastige, want hoewel zout al eeuwenlang wordt gebruikt als conserveringsmiddel en om te kruiden, heeft het de laatste decennia ook veel gezondheidsproblemen veroorzaakt: Ik heb het over hoge bloeddruk.

Hoge bloeddruk: wie heeft het?

In mijn praktijk zie ik dat bijna de helft van mijn cliënten (variërend van (top)sporters tot mensen met overgewicht) binnenkomt met een hoge bloeddruk. Ik herhaal: de helft van alle cliënten! Dit weerspiegelt een wereldwijde trend waarbij we zien dat 20% tot zelfs 60% van de bevolking van een land te maken heeft met hypertensie [1,2]!

De volgende groepen zijn bijzonder kwetsbaar voor het ontwikkelen van hoge bloeddruk:

• Overgewicht
• Mensen met veel stress (bijv. door werk)
• Mensen met een Afrikaanse achtergrond
• Mensen, vanaf de leeftijd van 40-45

Het gevaarlijke van hoge bloeddruk is dat je er eigenlijk niets van merkt, maar het brengt je wel in groot gevaar voor het ontwikkelen van hartziekten.

Hoge bloeddruk. En dan?

Veel van mijn cliënten komen mijn praktijk binnen met een specifieke vraag, maar vaak ook zonder duidelijke lichamelijke klachten. Het gevaarlijke van een hoge bloeddruk is dat je er eigenlijk niets van merkt, maar het vormt wel een groot risico voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Hypertensie (zoals hoge bloeddruk ook wel wordt genoemd) is een sluipmoordenaar bij uitstek die letterlijk dodelijke gevolgen kan hebben en anders kan het je na het toeslaan ernstig (cognitief of fysiek) achterlaten. Je manier van leven heeft een enorme invloed op je bloeddruk en ook de voedingsmiddelen die je eet spelen een rol. Zout neemt hierin het voortouw.

Zout: het bewaart

Allereerst dit: een minimale hoeveelheid zout (eigenlijk natrium) is noodzakelijk voor het goed functioneren van het lichaam. Denk bijvoorbeeld aan een goede zenuw- en spierfunctie. Zout speelt al duizenden jaren een rol bij de bereiding en conservering van ons voedsel. In Nederland hebben we de beroemde pekelharing; Zuid-Afrikanen hebben hun biltong. Gezouten en gedroogd vlees - van rundvlees, wild of struisvogel - dat zijn oorsprong vindt in de prehistorie, toen het land nog werd bewoond door zijn vroegste bewoners, de San en Khoikhoi. Let wel, het is absoluut anders en lekkerder dan beef jerky!

‍

Zout helpt echter bij het conserveren van vlees door bacteriën en andere schadelijke micro-organismen te doden en de groei en reproductie van schadelijke micro-organismen te remmen. Zout droogt de schadelijke micro-organismen uit. Een leuke bijkomstigheid is dat sommige kruiden - zoals koriander, dat vaak wordt gebruikt bij de productie van biltong - een vergelijkbaar effect kunnen hebben [3].

We houden van zout!

Zo ver, zo goed, toch? Laten we nog een stapje verder gaan, want ook wij houden van zout. Chips, frietjes, chocolade, pap en de warme maaltijd natuurlijk: ze blijven allemaal niet onaangeroerd door het magische witte fijne kristalachtige poeder dat we zout noemen. We houden van zout en het heeft een centrale rol gekregen in onze manier van koken omdat het ook andere smaken versterkt. Voor de meesten van ons is het dus moeilijk om te minderen. Toch is minderen het overwegen waard, en niet alleen omdat te veel zout zo'n streng mondgevoel veroorzaakt!

‍

‍

Hoeveel is genoeg?

De maximale hoeveelheid zout die als gezond wordt beschouwd is ongeveer 6,0 gram (of minder) per dag. De gemiddelde Nederlander eet meer dan 1,5 keer zoveel. Zes gram keukenzout, ofwel natriumchloride, bestaat voor ongeveer 50% uit natrium (precies: 2,4 gram) en dat is de slechte MF als het gaat om onze gezondheid. Hier gaat het al mis! En omdat tafelzout (dat superfijne poeder) gezuiverd (geraffineerd) is, bevat het ook relatief veel natrium in vergelijking met meer natuurlijke varianten zoals zeezout of steenzout.

Het is goed om te weten dat ongeveer driekwart van onze dagelijkse natriuminname al in het lichaam terechtkomt in de vorm van toegevoegd zout!

Grote hoeveelheden natrium verhogen je bloeddruk, wat kan leiden tot hart-, hersen-, nier- en algemene vaatziekten. Overigens is het goed om te weten dat ongeveer driekwart van onze dagelijkse natriuminname al in je lichaam terechtkomt in de vorm van toegevoegd zout: dat is dus je tweede valkuil. Dus nog voordat je je voedselverpakking opent en voordat je je favoriete restaurant binnenloopt, is een groot deel van je toegestane zoutinname al toegevoegd aan het voedsel dat je gaat eten [4,5]! Dat is nog een reden waarom minderen zo moeilijk is...

Kalium

Maar er is nog een andere. Die andere wordt vaak gezien als de tegenhanger van natrium: kalium. Net als natrium is kalium een mineraal dat onder meer een rol speelt bij de spierfunctie.

De dagelijks aanbevolen hoeveelheid kalium is ongeveer 3,0 - 4,5 gram per dag. Een hoge kaliuminname verlaagt de bloeddruk [6] en dat positieve effect van kalium is groter bij mensen die i) al een hoge bloeddruk hebben, ii) ouderen, iii) mensen die veel zout consumeren en iv) mensen met een Afrikaanse achtergrond. De kans is dus groot dat ook jij baat hebt bij een grotere kaliuminname!

5 dingen die u kunt doen om uw bloeddruk te verbeteren

De meeste van mijn cliënten gebruiken een combinatie van het volgende om hun bloeddruk relatief snel te normaliseren:

1. Vermijd (hyper)bewerkt voedsel en eet volledig voedsel. Bewerkt voedsel voorziet ons immers al van meer dan 75% van onze dagelijkse natriuminname!
2. Vervang geraffineerd (fijn) zout door zeezout of Himalayazout.
3. Bezuinig nooit op uw groene groenten! Bladgroenten, zoals broccoli of spinazie, bevatten respectievelijk 10 tot 15% van de dagelijks benodigde hoeveelheid kalium per 100 gram! Gebruik ze als tegenwicht in de basis van je salade, smoothie of hoofdmaaltijd!
4. Gooi een banaan in je herstelshake. Bananen zijn power foods bij uitstek: ze bevatten elk ongeveer 10% van je ADH aan kalium! Bijkomend voordeel: rijpe bananen zijn een ongelooflijk voedzame bron van suikers waarmee je snel je spierglycogeen kunt aanvullen na de training. Veel voedzamer als suikerbron dan de vaak gebruikte chocolademelk!
5. Snel. In de proef die ik deed voor mijn boek De Dr. Ludidi Methode van Intermittent Fastingonderzocht ik het effect van verschillende vormen van intermitterend vasten op de bloeddruk bij 25 mensen. Wat bleek? Gemiddeld hielp het vasten de diastolische bloeddruk (het onderste getal) met meer dan 4 punten te verlagen. Dit lijkt te wijzen op een verbetering van de conditie van kleinere vaten (denk aan je hart, longen en hersenen). Wil je liever onder mijn begeleiding beginnen met vasten? Mail mij dan, wij staan klaar om te helpen!

Terug naar Afrika. Het is heel triest om te zien dat veel Afrikanen - vooral zij die een hoger risico op hoge bloeddruk lopen - nu hun traditionele dieet opgeven en een "westers" dieet omarmen. In Afrika schieten de fastfoodketens als paddenstoelen uit de grond. Veel zout, veel vet en veel suiker. Te veel. Clean eating verdwijnt langzaam uit het zicht. Het oorspronkelijke dieet dat goed was voor het behoud van hart en bloedvaten en veel kalium bevatte, verdwijnt langzaam. Helaas hoort daar ook de authentieke keuken bij. Een type keuken waar ik gelukkig vaak van heb mogen proeven en waar ik nu al naar verlang... Hopelijk duurt het niet al te lang meer!

Geniet van de gezondheid!

doc.

Vind je dit interessant en wil je dr. Ludidi's tips ?

Meer over zout? Bekijk het tweede deel van deze blog in 'Himalaya Zout'. Blijf op de hoogte van dr. Ludidi's laatste informatie en krijg tips over gezond leven door je in te schrijven op onze nieuwsbrief!

*DISCLAIMER - Als u last heeft van darmklachten, zoals hierboven beschreven, raadpleeg dan een arts om tot een juiste diagnose te komen. Trek nooit conclusies op basis van de info die u hier leest, want er kan een andere oorzaak voor uw klachten zijn!

Bronnen

1. Prevalentie hypertensie in de huisartsenpraktijk 2018. Volksgezondheid en Zorg.

2. Jongen, V.W., Lalla-Edward, S.T., Vos, A.G. et al. Hypertension in a rural community in South Africa: what they know, what they think they know and what they recommend. BMC Public Health 19, 341 (2019). https://doi.org/10.1186/s12889-019-6642-3

3. Silva F, Domingues FC. Antimicrobiële activiteit van korianderolie en de effectiviteit ervan als voedselconserveringsmiddel. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Jan 2;57(1):35-47.

4. Caitlin Dow - Waarom scheerzout belangrijk is. Nutritionaction.com, 8 maart 2017

5. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout.aspx

6. Whelton P. Effecten van oraal kalium op de bloeddruk. Meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde klinische onderzoeken. Opgestuurd naar JAMA. 1997 May 28;277(20):1624-32.

‍