Ketonen, de superbrandstof?
Ketonen zijn misschien wel de meest ondergewaardeerde en onbekendste energiebronnen in het menselijk lichaam. Van nature komen ze niet voor in eten ondanks het feit dat ze een soort van superbrandstof zijn, met name voor de hersenen en spieren. Binnen de spieren gaan ketonen de competitie aan met andere brandstoffen zoals koolhydraten en vetten.
Ketonen, de levensredder
Ketonen komen vrij wanneer koolhydraten vrijwel op zijn, als energiebron. Dat gebeurt onder andere, na langdurig vasten, maar bijvoorbeeld ook wanneer je - zoals de naam al doet vermoeden - “ketogeen” eet. Het is een soort reddingsmechanisme van het lichaam om ten allen tijden de hersenfunctie optimaal te kunnen te behouden. Voor jou klinkt het misschien logisch: vasten en een verminderde hersenfunctie, maar niets is minder waar! Niet voor niets rapporteren mensen die langdurig vasten dat ze vaak helderder in hun hoofd zijn, scherper en sneller kunnen denken. Dit heeft te maken met een evolutionair principe, waardoor ons brein ten tijden van voedselschaarste alerter werd waardoor we vindingrijker werden om toch manieren te vinden om aan eten te komen. Onderzoeken laten een soortgelijk effect zien bij proefdieren in laboratoriumopstelling: dieren die lang niets gegeten hebben presteren beter op cognitieve taken dan dieren die wel gegeten hebben.
De hersenen kunnen geen vetten gebruiken als brandstof en het is juist de vetverbranding die omhoog gaat in de afwezigheid van koolhydraten. Maar er worden ook ketonen geproduceerd, deze kunnen ze, bij een schaarste aan suikers (koolhydraten), wél gebruiken om te blijven functioneren. Wat veel mensen niet weten is dat er altijd een minimale suikerconcentratie in het lichaam wordt gehandhaafd: deeltjes glycerol (een bestandsdeel van vetten) worden omgezet in glucose om ervoor te zorgen dat de bloedsuikerspiegel binnen een acceptabele bandbreedte blijft. Deze glucose kan vervolgens ook weer worden benut als brandstof voor de hersenen.
Sporten in een gevaste toestand
Als je tijdens het vasten inspanning verricht, bijvoorbeeld een stuk gaat hardlopen werken de ketonen sparend op je lichaamseigen glycogeen (opgeslagen suikers). Niet alleen door direct brandstof te leveren, maar ook door te fungeren als signaalmolecuul. In een dergelijke toestand geven ze het lichaam namelijk een signaal om te laten weten dat het zuinig om zal moeten gaan met de voorradige
suikers, deze zijn immers bijna op (niet voor niets zijn de ketonen er al).
Op zijn beurt zal het lichaam dan een nieuwe voorkeursbrandstof aanspreken die samen met ketonen de belangrijkste hoeveelheid brandstof levert: vetten. Dit mechanisme kan cruciaal zijn voor het vergroten van de kans op overleving bij extreme voedselschaarste.
De productie van ketonen is dus een gevolg van extreem lage suikerconcentraties in het lichaam. We noemen deze toestand ook wel ketose. Naast vasten kun je ook in ketose raken door een dieet te volgen met een zeer lage koolhydraatinname. Zo’n zeer laag koolhydraten-dieet (keto-dieet) bevat per dag slechts 20 tot 30 gram koolhydraten; dat is vergelijkbaar met maximaal twee bananen (!!).
Ik kan me nog goed herinneren dat ik, toen ik voor het eerst low carb ging zo’n twee jaar voordat ik onderbroken vasten had ontdekt, door enkele collega’s voor gek werd uitgemaakt. De ketose die ik ermee zou opwekken zou gevaarlijk zijn en ik zou het risico lopen insulineresistent te worden door vervetting van m’n spieren. Ketose is echter een normale, lichamelijke reactie op een lage koolhydraten-beschikbaarheid. Vroeger veronderstelde men dat ketonen een bijproduct waren, maar in feite zijn ze juist een extra brandstof. Overigens komt ketose ook voor tijdens de ontwikkeling van het kind in de neonatale (vlak na de geboorte) periode en tijdens de zwangerschap.
“Vroeger veronderstelde men dat ketonen een bijproduct waren, maar in feite zijn ze juist een extra brandstof”
“Is ketose dan volledig veilig?” Ja! Er is inmiddels voldoende bewijs dat fysiologische ketose veilig is en voor bepaalde typen patiënten zelfs een gunstig effect kunnen hebben op hun gezondheid. Zo is bijvoorbeeld het keto-dieet ooit ontwikkeld om epilepsie te verminderen. Daarnaast wordt ketose vaak toegepast bij leefstijl-gerelateerde aandoeningen als obesitas. Dit komt met name voort uit het gegeven dat mensen in de ketogene toestand minder hongerhormonen (ghreline) produceren en dus minder hongerig zijn. In mijn praktijk hoor ik ook vaak van mensen die starten met een laag koolhydraten- of onderbroken vasten-protocol dat ze maar weinig honger ervaren, een fenomeen dat ook in de wetenschappelijke literatuur wordt beschreven. Wat mogelijk te verklaren is door de interactie tussen de ketogene toestand en het hongerhormoon.
Bij suikerziekte (diabetes type 2) wordt zeer regelmatig een ketogeen dieet therapeutisch aangeraden. Deze toepassing zien we ook voor acne, de ziekte van Alzheimer en mogelijk zelfs het controleren van kanker. Naast de therapeutische toepassingen zijn er ook aanwijzingen dat het verkeren in ketogene toestand metabole voordelen kan hebben en daardoor sportprestatie zou kunnen verbeteren.
“Naast de therapeutische toepassingen zijn er ook aanwijzingen dat het verkeren in ketogene toestand metabole voordelen kan hebben en daardoor sportprestatie zou kunnen verbeteren”
Zo wordt de wereld van ketonen langzaam maar zeker verder verkend. Ze wordt toegankelijker gemaakt, ook voor het brede publiek. En mocht je dat willen, dan kun je thuis je eigen ‘ketose-staat’ testen met een simpele vingerprik. Toch blijven ketonen nog altijd iets mysterieus. Misschien omdat ze minder tastbaar zijn dan vetten, koolhydraten en eiwitten. De voedingswetenschap heeft nog veel te verkennen. De ware potentie van deze bijzondere voedingsstof zal hopelijk op termijn duidelijk worden.
Er lijken dus hele sterke aanwijzingen te zijn dat ketonen de superbrandstof is van het lichaam en zou kunnen helpen bij het bereiken van jouw specifieke gezondheidsdoelen. Maar… er leiden meerdere wegen naar Rome. To be continued..
Enjoy Health,
De doc.
Foto's
Copyright Elise Borsboom: @eliseborsboomofficial
Bronnen
De dr. Ludidi Methode van Intermittent Fasting
Over de doc.
Dr. Ludidi (PhD) is een voedingswetenschapper, en bestseller auteur van 'The Dr Ludidi Method of Intermittent Fasting', die mensen motiveert en inspireert om hun lichaam te begrijpen en hoe goede voeding hun leven positief kan veranderen. Hij is een top voedingsdeskundige, die werkt met elite atleten, artiesten, performers en business executives van over de hele wereld, in zijn speciale Private+ Coaching Programma. Dr. Ludidi biedt hulp via voedingsprogramma's en lifestyle coaching voor sportprestaties, algemene gezondheid & welzijn en meer.
"Omdat wetenschap niet alleen voor wetenschappers zou moeten zijn."
Nieuwsgierig geworden? Mail naar info@drludidi.com of bezoek www.drludidi.com
